جراحی ترمیم لب شکری و شکاف کام

شکاف لب و کام از مشکلات ژنتیکی و مادرزادی است که در دوران جنینی و بر اثر عدم جوش خوردن کامل بافت صورت ایجاد می‌شود. این نقص می‌تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:

• شکاف لب: بین قسمت چپ و راست لب شکافی وجود دارد و دندان‌ها و داخل دهان از میان این شکاف نمایان هستند.
• شکاف کام: سقف دهان به طور کامل به هم متصل نیست.
• شکاف لب و کام: لب شکری باعث وجود فاصله بین دو طرف لب و بافت نرم بین لب و بینی می‌شود در حالی که شکاف کام موجب فاصله افتادن در بافت نرم سقف دهان یا استخوان زیرین آن می‌شود.

هر یک از موارد ابتلا به شکاف لب و کام، شرایط خاص خودشان را دارند و بنابراین با توجه به نوع شکاف ایجاد شده، به درمان‌های متفاوتی نیز  نیاز دارند.

 علل

پزشکان قطعیتی در مورد علت ایجاد شکاف کام و لب ندارند. این مشکل ممکن است ناشی از ترکیب عوامل مختلفی مانند ژنتیک و عوامل محیطی از قبیل تغذیه و داروهای مصرفی باشد. ژنتیک بخشی از سلول‌های بدن است که دستورات مربوط به رشد و عملکرد بدن را در خود ذخیره می‌کند و این ژنتیک از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. سوابق پزشکی خانوادگی به بیماری‌ها و درمان‌هایی اشاره دارد که اعضای خانواده درگیر آنها بوده‌اند. اگر در خانواده شما یا همسرتان شکاف لب یا کام دیده شده است، احتمال اینکه فرزند شما نیز این مشکل را داشته باشد، بیشتر است.

اگر خودتان درگیر بیماری صرع هستید و در سه ماه اول بارداری از داروهای ضد صرع مانند توپیرامات یا والپروئیک اسید استفاده کرده‌اید، احتمال اینکه کودک شما به شکاف لب و کام دچار شود بیشتر از کودکانی است که مادرشان در این مدت از داروهای ضد صرع استفاده نکرده است.

تأثیرات شکاف لب

شکاف لب بیشتر یک مشکل زیبایی است که می‌توان آن را در همان چند ماه اول پس از تولد درمان نمود. مشکلات اصلی که بر اثر شکاف لب ایجاد می‌شوند عبارتند از:

• شیر خوردن: ممکن است کودک در خوردن شیر مادر یا شیشه شیر مشکل داشته باشد.
• ظاهر کودک: اصلی‌ترین مشکل ناشی از لب شکری، نحوه برخورد و واکنش نشان دادن اطرافیان به ظاهر کودک است. هرچند شکاف لب یک بیماری یا اختلال رشدی محسوب نمی‌شود اما بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که این کودکان به طور هم‌زمان دچار مشکلات یادگیری و کم‌هوشی نیز هستند.

جراحی اصلاح شکاف لب را می‌توان در‌ همان ماه اول پس از تولد انجام داد تا از بروز مشکلات رشدی و روانی که ممکن است بر اثر آن پیش بیایند، جلوگیری شود. یک جراحی دهان و فک و صورت می‌تواند مشکل لب شکری را برطرف کند و به طور همزمان  و در صورت نیاز جراحی دندان‌ها را نیز انجام دهد.

تأثیرات شکاف کام

اگر کودک شما دچار شکاف کام شده است، مشکل او کمی جدی‌تر است و به درمان پیچیده‌تری نیاز دارد تا مشکل تأخیر رشدی در کودک ایجاد نشود. برخی از مشکلاتی که بر اثر شکاف کام ایجاد می‌شوند عبارتند از:

• مشکل در غذا خوردن و شیر خوردن: کودکانی که شکاف کام دارند در خوردن شیر یا مکیدن شیشه شیر مشکلات زیادی پیدا می‌کنند. شکاف کام در نحوه خورد غذاهای جامد نیز مشکل ایجاد می‌کند.
• صحبت کردن: برای ادا کردن برخی صدا‌ها لازم است که لب‌ها فرم خاصی به خود بگیرند. بسیاری از کودکان مبتلا به لب شکری دچار مشکلات تکلم می‌شوند و به همین خاطر اطرافیان به خوبی منظور آن‌ها را متوجه نمی‌شوند.
• دندان‌ها و لثه‌ها: بسته به موقعیت و شدت شکاف کام، ممکن است کودک دچار مشکلات دندانی و نامرتبی دندان‌ها شود که نیاز به درمان خواهند داشت.

چه زمانی کودک به جراحی نیاز دارد؟

شکاف لب و کام هر دو برای درمان به جراحی نیاز دارند. زمان انجام این جراحی، با توجه به وضعیت خاص کودک شما تعیین می‌شود.

• در صوتی که برای درمان لب شکری تنها نیاز به بخیه زدن بافت لب باشد، این کار بین ۶ تا ۱۲ هفتگی انجام می‌شود.
• شکاف کام بین ۹ ماهگی تا یک‌سالگی انجام می‌شود تا کودک بتواند بدون هیچ مشکلی صحبت کند.
• درمان مشکلات دندانی: با افتادن دندان‌ها ممکن است نیاز به انجام درمان‌هایی مربوط به مشکلات ناشی از شکاف کام باشد. این درمان‌ها معمولاً در سن ۵ و ۶ سالگی آغاز می‌شوند اما ممکن است با توجه به وضعیت دندان‌ها انجام درمان به تأخیر بیافتد.

هرچند تمامی جراحی‌های مربوط به شکاف لب و کام مؤثر و ایمن هستند اما انجام این جراحی در زمان مناسب نیز در ایمن بودن و تأثیرگذار بودن آن بسیار اهمیت دارد تا کودک دچار کمترین اختلال در رشد فیزیکی و روانی شود و با مشکلی روبه‌رو نشود.

جراحی

بافت بدن کودکان بسیار منعطف و تغییرپذیر است و به همین خاطر انجام جراحی در سنین پایین به خوبی به نتیجه می‌رسد.  جراحی شکاف لب و شکاف کام هر دو به بیهوشی عمومی نیاز دارند و بنابراین کودک شما در حین انجام جراحی کاملاً به خواب فرورفته است. بیهوشی عمومی با دقت و بر اساس وزن کودک اعمال می‌شود در طول انجام جراحی نیز علائم حیاتی کودک مرتباً چک می‌شوند.

زمانی که بیهوشی عمومی اثر کرد جراح اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• فرم دهی مجدد به بافت اطراف لب‌ها برای بیماران مبتلا به لب شکری
• به هم بستن مجدد لب‌ها با استفاده از بخیه به نحوی که جای زخم بخیه‌ها تا جای ممکن باقی نماند.
• در مورد بیماران مبتلا به شکاف کام، لازم است که از بافت نرم سقف دهان و حتی استخوان آن گرافت تهیه شود تا بتوان با کمک آن شکاف کام را بست.
• برخی از کودکان برای بازیابی ظاهر و کارایی بینی خود به جراحی بینی نیز نیاز دارند.

بسته به شدت شکاف موجود در کام ممکن است برخی از کودکان به بیش از یک جراحی نیاز داشته باشند. این موضوع طی جلسات مشاوره و معاینه قبل از جراحی با والدین مطرح می‌شود.

خطرات

هر عمل جراحی با برخی خطرات احتمالی همراه است و جراحی شکاف لب و کام نیز از این قاعده مستثنا نیست. اصلی‌ترین مشکلات احتمالی که ممکن است این جراحی به همراه داشته باشد عبارتند از:

• مشکلات تنفسی به خاطر تورم در دهان
• خونریزی
• جدا شدن مجدد کام در کوتاه‌مدت یا بلندمدت
• عفونت
• به‌جا ماندن جای زخم جراحی

بسیاری از کودکان بلافاصله بعد از انجام جراحی به اتاق مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شوند تا از نزدیک تحت مراقبت پزشکان باشند و در صورت بروز خونریزی یا مشکلات تنفسی فوراً به وضعیت آن‌ها رسیدگی شود. شکل‌گیری بافت فیبروزی در جای زخم ممکن است چندین ماه طول بکشد. در صورتی که در جای زخم جراحی بافت فیبروزی تشکیل شود، این موضوع می‌تواند از عملکرد صحیح عضلات کام جلوگیری کند و یا باعث شود که کام بیش‌ازحد کوتاه شود و راه دهان به بینی را ببندد.

انجام این جراحی چه تأثیری بر تکلم کودک دارد؟

سالم بودن لب و کام در صحبت کردن عادی بسیار اهمیت دارد و به همین خاطر موفقیت‌آمیز بودن جراحی کام با چگونگی صحبت کردن کودک در آینده ارزیابی می‌شود. کودک باید هر ساله توسط متخصص گفتاردرمانی مورد ارزیابی قرار گیرد. تجربه نشان داده است که طیف وسیعی از این کودکان در آینده برای آموزش دیدن عضلات کام به منظور عملکرد صحیح به گفتاردرمانی نیاز دارند.

آیا شکاف کام بر رشد دندان‌ها تأثیرگذار است؟

اگر شکاف کام، استخوان فک بالا را نیز درگیر کرده باشد، دندان‌های درحال رشد نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. ممکن است دندان‌ها به شکل صحیحی رشد نکنند و یا برخی از دندان‌ها به طور کلی درنیایند. بسته به شدن شکاف کام، برخی از کودکان به درمان ارتودنسی نیاز دارند تا دندان‌های آن‌ها ردیف شوند. برخی کودکان نیز برای جایگزین کردن قسمتی از استخوان فک که ناقص است به جراحی‌های بیشتری نیاز دارند.